Zo. De kop liegt er niet om, maar helaas is het gewoon heel erg waar: katoen is hartstikke slecht voor het klimaat. Eerder (lees: in 2016) schreven we al een artikel over wat je niet wist over je katoenen shirt, naar aanleiding van het heldenboek The story of stuff. En ook in ons eigen boek kun je er meer over lezen. Maar een mooie aanvulling is de aflevering van ZEMBLA: 'Het prijskaartje van katoen' die afgelopen week op tv kwam. Hoewel de aflevering zelf niet superfijn is (lees: het is een soort knip- en plakstuk van een Franse aflevering, met een Nederlandse voice-over) is de informatie wél heel interessant. 

Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat in Oezbekistan ambtenaren en medisch personeel worden gedwongen om op de katoenplantages te werken; dwangarbeid voor volwassenen dus. Onder druk van mensenrechtenorganisaties hebben veel merken hierdoor katoen uit Oezbekistan geboycot, maar in de aflevering wordt al snel duidelijk dat het - simpelweg door het katoen niet te labelen - alsnog grootschalig gebruikt wordt, óók door de merken die een zogenaamde boycot hanteren. Bovendien is het niet verplicht om de land van herkomst op je shirt te zetten (het is wel illegaal om een verkeerd land neer te zetten, maar doordat katoen gemixt wordt is traceerbaarheid nauwelijks mogelijkheid), waardoor een 'Made in Italy'-shirt gewoon uit Oezbekistan kan komen. 

Dat het water zo belangrijk is in de katoenindustrie, wordt duidelijk in de documentaire van Stacey Dooley: Fashion's Dirty Secrets. Zij staat midden in het - voorheen - Aral-meer in Kazachstan en ziet een kale woestijnachtige vlakte met giftige stofwolken. Het meer is helemaal opgedroogd door de intensieve katoenteelt in de buurt - en dat in slechts een paar jaar tijd. De gevolgen zijn enorm: tonnen vis zijn verdwenen, bijna alle vegetatie is weg waardoor mensen ondervoed raken en er lopen nu kamelen op de plek waar vroeger 5 meter water stond. En dat allemaal vanwege ons goedkope t-shirt! 

In een ander deel van de docu reist Stacey mee met activisten in Indonesië, die zich hard maken voor het beschermen van de grootste en belangrijkste rivier in het land. Kledingfabrieken dumpen in die rivier giftige chemicaliën en kleurstoffen, waardoor het water enorm vervuild raakt. Op sommige plekken zie je de chemische reactie doordat het water aan het 'koken' is, of ineens een paarse of zwarte kleur heeft gekregen. Het ziet er bizar uit. In diezelfde rivier wassen mensen zichzelf, hun kleren en hun eten - en spelen kinderen. Hierdoor heeft bijna iedereen een huidaandoening in het gebied. De activisten proberen tevergeefs iets te veranderen, onder andere door de pijpleidingen die in de rivier uitkomen dicht te metselen met beton, maar dit is niet zonder risico. Ze moeten hun eigen leven ervoor op het spel zetten (net als de activiste die tegen dwangarbeid in Oezbekistan strijdt in de aflevering van ZEMBLA). 

In haar documentaire confronteert Stacey onwetende shoppers in Glasgow met hoeveel water er in hun kleding gaat. Ik denk dat veel mensen inmiddels ergens in hun achterhoofd wel weten dat een nieuw t-shirt van twee euro niet fair en onder goede omstandigheden is gemaakt, maar hoeveel water of chemicaliën er eigenlijk in zitten is een andere - onbelichte - kwestie. En dat merk je ook aan de reacties van de mensen op straat. 

Hoewel ik al helemaal in dit onderwerp zit, vond ik het toch heel 'tof' om deze programma's te kijken, en ook de nieuwe serie 'Genaaid' staat nog op mijn lijstje. Ik merk bij mezelf dat hoe meer ik hierover te weten kom, hoe makkelijker het is om fast-fashion links te laten liggen. Sterker nog, in de afgelopen jaren heb ik geen enkele keer meer de drang gehad om een H&M of ZARA leeg te kopen! (In het begin van onze zero waste lifestyle was dit overigens niet zo, lees daarover meer in ons boek). En dat is ook eigenlijk de enige oplossing: wil je verandering? verander!  Laat je niet verleiden door (te) goedkope 'duurzame' producten met een BCI-label, maar kies bewust voor minder kleding van betere kwaliteit. Kijk ook eens naar minder water- en pesticide-intensieve materialen zoals bamboe, tencell of hennep. Dat kan tweedehands zijn, of van duurzame merken. Je vindt er genoeg info over op ons blog en als je vragen hebt kun je ze natuurlijk altijd stellen!