Je hebt het de afgelopen week vast wel voorbij zien komen: de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) adviseert om geen servies waarin bamboevezels zijn gebruikt meer te gebruiken. Dat was voor veel mensen even schrikken en het leidt soms helaas ook tot een onvolledig beeld van wat nu 'veilig' is. In deze blogpost geven we wat meer achtergrond en bespreken we de problemen en alternatieven.

Wat is melamine en wat heeft het te maken met bamboe?

De producten die worden afgeraden te gebruiken zijn borden, bekers of bestek waar melamine in gebruikt is. Al dan niet in combinatie met bamboevezels of maïsvezels. Melamine is een soort bindmiddel, je kunt het zien als een kunsthars. Wanneer je dit combineert met formaldehyde ontstaat een thermohardend kunststof, een hard plastic dat erg stevig is. Dit is een kunststof die veel gebruikt wordt in of als coating, bijvoorbeeld in de toplaag van laminaatvloeren, maar dus ook in kinder- en campingservies. 

Het bamboe servies en de bamboe koffiebekers die de laatste jaren erg populair zijn worden meestal ook gemaakt met melamine. De bamboevezels (of soms ook maïsvezels) worden gemengd met een resin, in verreweg de meeste gevallen is dat melamine gemengd met formaldehyde. 

Wanneer melamine verhit wordt kan het toxische stoffen afgeven, zoals formaldehyde, die vervolgens terechtkomen in het lichaam. Dit kan onder andere leiden tot nierproblemen en tot kanker. Dit afgeven van, of 'lekken' is overigens geen nieuws, hier zijn de afgelopen jaren al allerlei onderzoeken over gepubliceerd. Dit is inherent aan kunststof en ook één van de redenen dat wij het gebruik (én recyclen, want dat gebeurt ook door verhitting) van onnodig plastic willen minimaliseren.

Is mijn bamboe koffiebeker giftig?

Het is natuurlijk goed dat er aandacht is voor de toxiciteit van melamine. Net als vrijwel alle andere kunststoffen geeft ook melamine giftige stoffen af. Bij hogere temperaturen is die afgifte groter, daarom is het gebruik van plastic bij verwarming of warme dranken nooit een goed idee. Dat geldt ook voor bamboe bekers met (een hoog percentage) melamine.

Het is alleen wel heel hypocriet om nu vol tegen alle bamboe servies in te gaan en hier allerlei waarschuwingen over te publiceren terwijl er aan de andere kant gewoon plastic borden, bekers en bestek worden verkocht en gebruikt. Want alle polymeren (kunststoffen) geven giftige stoffen af bij verhitting. De mate waarin ze dat doen verschilt, net als de temperatuur waarbij dat vrijkomt. Kunststoffen zoals polypropyleen (PP, vaak gebruikt voor o.a. magnetronbakjes), polyethyleen (PE, bijvoorbeeld vriezerzakjes en huishoudfolie) en polystyreen (PS, waar onder meer plastic bestek van wordt gemaakt) zijn bijvoorbeeld minstens net zo schadelijk als melamine, bij verhitting kunnen koolmonoxide, acroleïne, mierenzuur, aceton, formaldehyde, aceetaldehyde, tolueen en ethylbenzeen vrijkomen.  

Daarnaast is er ook een enorm groot verschil in bamboe koffiebekers. Zo zijn er modellen - veelal goedkopere geïmporteerde cups - die voor minder dan 30% uit natuurlijk materiaal bestaan, maar ook modellen die maar 2% melamine bevatten en verder uit bamboe, maïs en natuurlijke hars bestaan. Je kunt je wel voorstellen dat die laatste een stuk veiliger zijn dan die eerste. Helaas is de markt de afgelopen jaren overspoeld met kwalitatief laagwaardige koffiebekers, iets wat je helaas altijd ziet wanneer een product populair is. We schreven eerder al een blogpost over waarom dat zorgelijk is. Dit maakt het moeilijk voor consumenten om onderscheid te maken tussen groene producten en greenwashing.

Dus wat nu? Keep re-using!

Maar wat moet je nu doen? Wat je in elk geval niet moet doen is weer overstappen op wegwerpbekertjes. Want daarvan weet je zéker dat ze giftige stoffen afgeven. De kunststoffen die hiervoor gebruikt worden zijn laagwaardig en in combinatie met warmte betekent dat dat je allerlei ongewenste stoffen binnenkrijgt. 

Wat ons de laatste dagen opviel waren alle reacties van mensen uit de plasticsector die dit nieuws van de NVWA aangrijpen om plastic te promoten. Bijvoorbeeld omdat het beter te recyclen is dan bamboe servies en omdat het uit maar één materiaal bestaat. Maar zoals ik hierboven al uitlegde is plastic niet beter dan bamboe. Het is minstens net zo gevaarlijk, vaak zelfs nog veel giftiger. Plastic bekers, kommen en borden zijn dan ook écht geen beter alternatief dan bamboe.

Heb je een bamboe koffiecup gekocht en twijfel je of je die veilig kunt blijven gebruiken? Vraag het na bij de fabrikant! Zij kunnen je inzicht geven in de samenstelling van het product en zo weet je snel genoeg of het veilig is je koffiebeker te blijven gebruiken.

Op zoek naar een alternatief? Wij gebruiken zelf een glazen cup voor onze koffie to go. Ook RVS en keramiek zijn veilige zero waste alternatieven. De waarschuwing van de NVWA geldt overigens niet voor 100% bamboe producten, het gaat echt om producten waarin melamine is verwerkt. Dat zijn producten die sowieso al niet composteerbaar zijn, omdat ze dus niet 100% natuurlijk zijn. De waarschuwing geldt dus niet voor bamboe bestek, borden en kommen die echt de look & feel van bamboe hebben. Die kun je volgens ons zonder zorgen blijven gebruiken!